Бурханы номын тайлбарууд

Бурханы зарлигийг ийм ном нь тийм юманд сайн, тэр ном нь таарахгүй гэж ойлгож болохгүй. Таны хэрхэн сүсэглэж юунд зорьж буйгаас тань шалтгаалан аль ч ном санасан хэргийг тань бүтээх учиртай байдаг юм байна. Сүсэгтэн олны өргөнөөр уншуулдаг зарим бурханы номын тайлбарыг сийрүүлэн та бүхэнд хүргэж байна.

Авидын чого - Тогтоосон горимын дагуу Авид Бурхан болон түүний залардаг Диваажингийн орныг уншлага бясалгалаар босгон бүтээж тахил өргөн, ерөөл залбирал тавих уншлага зан үйл болой. Өөрөө болон бусад амьтад энэ төрөлдөө амар амгалан байж, хойт төрөлдөө Диваажингийн оронд төрөхийн тухайд ихэвчлэн айлдуулдаг.

Алтангэрэл - Хувь хүн, өрх гэрийн эд хөрөнгө, буян хишгийг арвижуулахад болон гал усны аюул зэргээс гэтлэхийн тухайд айлдуудлахын зэрэгцээ гэр орондоо тахиж шүтэж хадгалах ёстой.

Алтан ганжуур - Тусгайлан боловсруулсан цаасан дээр тунгаамал алтаар бичиж бүтээсэн тул "Алтан ганжуур" хэмээн нэрлэдэг. Өдгөө Монгол Улсад уг ном нь хоёрхон байгаагаас нэг нь Гандантэгчэнлин хийдэд нөгөө нь Улсын Төв номын санд байдаг. Бурханы судар ном бүтээх болон тахил өргөлийн цөгц, сав суулга тэргүүтнииг алт, эрдэнэсээр бүтээвээс нэн их буян хураадаг хэмээн сүслэж ирсэн уламжлалтай. Иймд сүсэгтэн олон, өглөгийн эзэд Алтан Ганжуурыг энэ хойт насны буянаа аривжуулах, санасан хэргийг Бурханы номын ёсоор сэтгэлчлэн бүтээхийн тухайд айлдуулдаг.

Арван гурван сан - Орныг сахигч тэнгэр, лус савдаг тэргүүтэнд сан тахил өргөснөөр аливаа доройтол, бузар түйтгэрийг арилгаж хийморь сэргээнэ.

Ариун сан- Ариун бус бүхнийг ариусгах, үл зохилдох зэтгэр түйтгэрийг амирлуулах нас, эдлэлийг дэлгэрүүлэх.

Бадамхатан - Бадамсамбава багшийн олон төрлүүдийн цэдиг, эрдэм үйлсийг үзүүлсэн ном. Ажил үйлс бүтээх, лус савдагийн хорлолыг амирлуулахад айлдуулдаг.

Балган донойн сэржим - Махгал сахиусанд даатган хулгайн бузрыг зайлуулах, хар цагаан хэл ам дарах, дайсныг номхотгох, аюул ослоос хамгаалах, санасан хэрэг бүтээх тэргүүтэнд өргүүлнэ

Банзрагч - Хилэнцийг арилгах, хүүхэд малын өвчинд, амийг соёрхон барих тарнийн их хүч чадалтай "Таван Сахъяа" хэмээгддэг.

Гурван гүрэм - Элдэв өвчин, зовлон, гай зэтгэргүй байхад.

Гэгдор - Муу зүйлийг зайлуулдаг.

Дагийжанчув -Ямарваа ажил үйл бүтээх, аян замд одох, арилжаа худалдаа эрхлэх, ялангуяа жирэмсэн эхчүүдэд зориулан уншуулдаг уламжлалтай.

Данжуур - Бурханы шашины эрдэмтдийн арван ухааны чиглэлээр туурвисан судар шастарууд. Данжуурыг энэ ба хойт насны буянаа арвижуулах, санасан хэргийг Бурханы номын ёсоор сэтгэлчлэн бүтээхийн тухайд айлдуулдаг.

Далха - /Тавгын идээтэй/ Алс зорихын өлзийд, айл гэрийн ноён нуруу тэгшитгэх болон адуу малын гарзгүй байх тэргүүтэнд тахиулна.

Дашдондов - Зүгийн цээрийг засах, аян замд алс газар одох, арилжаа худалдаа эрхлэх тэргүүтэнд өлзий хутаг оршоох заслын ном.

Дашзэвгэ найман гэгээн - Сүм хувраг, орон байрны шав тавих, шинэ гэр сууцанд орох, найр наадам хийх, өлзий хутаг оршуулах заслын ном. Мөн жил, cap, өдрийн цээрийг арилгах, хорлол хөнөөлд үл өртүүлэх тэргүүтэн тус эрдэм нэн их бөлгөө.

Дашзэвгийн даллага - /Тавгын идээтэй/ Айл гэрийн гал голомтыг батжуулах, Буян хишиг, эд баялагийг аривжуулах, ажил үйлсийг бүтээмжтэй байлгахад.

Дарь эх - Ном буяны үйлд зориход, өвчин зовлон, саад зэтгэргүй байх, ажил үйлс өөдлөн дэвжихийн тухайд.

Дарь эхийн даллага -/Тавгын идээтэй/ Эд эдлэл арвижуулах,

үр хүүхэд заяах, сайн чуулган бүхнийг хураахад.

Догсүн - Аливаа хорлол, хорлох сэтгэлийг амирлуулах, барцадыг

арилгах, үйлс бүтээх, хийморь сэргээхэд.

До дүдва - Ухаан билиг, буян хишгийг дэлгэрүүлэхэд.

До дэ галсан - Сайн цагийн мянган бурханы энэхүү судрыг уншуулснаар үйлдсэн нүгэл хилэнц нимгэрэн, хойт төрөлдөө сайн төрлийг олох тэргүүтэн бус эрдэм цаглашгүй ажгуу.

Манла - Эрүүл энх байлгах, өвчнөөс аврах.

Мянган ногоон, цагаан дарь эх - Нас уртасгах, өвчин гай, цээр муу зүүдэнд.

Мянган санжод молам - Энэ ба хойт насны буян хишиг хураахад

Мянган сэдэд - Хэл ам, хэрүүл тэмцэл, өвчин зовлон, гай барцадыг арилгах.

Намхайнинбу - Өнцөг суудлын засалд /Огторгуй суудал/

Намсрай - /Тавгын идээтэй/ Өглөг буян, эд эрдэнэс арвижуулахад.

Намсрайн даллага - /Тавгын идээтэй/ Эдээр элбэг баян байлгах, буян хишиг арвижуулах.

Намсрайн сэржим - Ажил үйлс, эд хөрөнгө, мөнгө сан арвижуулах тухайд.

Найдан чого - Бурханы шавь арван зургаан архадын зан үйлийн уншлага. Буян хураах, шашин ном сайн үйлийг дэлгэрүүлэхэд.

Нити - Энэ ба хойт насны буянд, санасан бүх үйлс бүтээх, буян дэлгэрүүлэх, ухаан сайжруулах, муу бүхнийг зайлуулах, аюул ослоос хамгаалахад.

Ногоон дарь эх - Үйлс бүтээх, муу зүүд совин, гай барцад арилгах, өлзий бус үйлеээс аврах.

Нолсан - Бузар дивийг арилгах, лус савдаг аргадах тэргүүтэнд.

Овоо маани - Өнгөрсөн хүний хойтын буянд

Бумчин - Эл номыг уншуулснаар нас урт, өвчин үгүй, эд өглөг арвижин хүүхэд нялхасыг өвчин зовиураас гэтэлгэх, орон гүрэн энх амгалан орших тэргүүтэн туе эрдэм цаглашгүй болой.

Бурхан багшийн налчог - Тэнгэр, лус, шимнус, бөө тэргүүтний хорлол хараалыг няцаах, хүүхдийн өвчин тэргүүтэнд уншуулна.

Бурхан багшийн чого - Бурхан багшид дэлгэрэнгүй өргөл тахил өргөх зан үйлийн уншлага бөгөөд Бурхан шашинаас төрөл тутамдаа хагацалгүй олон амьтны тусыг үйлдэх боди хутгийг олох буян хураах тэргүүтэнд зориулан хуруулдаг.

Бизъяагийн дончод - /зүгдор намжалмын/ Нас буян арвижуулахад.

Брин чэнбын до - Лус савдаг баясгах, ган гачиггүй байхад.

Ганшагууд - Урьд үйлдсэн хилэнц нүглээ наманчлан, сахиус бурхадад өргел даатгал үйлдэх.

Говийнлхаа - /Тавгын идээтэй/ Айл өрхийн заяаны таван тэнгэрийг тахих зан үйл уншлага. Буян заяаг тэгшлэн ажил үйл бүтээж сүлд хийморь сэргээнэ

Гомбо - /Тавгын идээтэй/ Махгал сахиусыг тахих уншлага болой. Муу үйл нисванисаас ангижруулах, барчид зэтгэргүй байх, зуурдын зовлонгоос түргэн гэтэлгэхэд зориулан уншина.

Гонгор- /Тавгын идээтэй/ Санасан хэрэг бүтээх, буян хишиг дэлгэрүүлэх, эд барааг элбэгжүүлэн баяжуулдаг.

Дорж жодва - Хорлол хөнөөлд үл өртөх, буян арвидах, муу заяаны зовлонг үл эдлэх, өвчин зовиураас гэтлэх тэргүүтэнд.

Дөрвөн уулын сан - Богдхаан уул, Сонгинохайрхан, Чингэлтэй, Баянзүрх дөрвөн уулын лус савдагт сан өргөл өргөж, ажил үйлээ даатгах.

Дүншаг - Гурван үүд буюу бие, хэл, сэтгэлээр үйлдсэн хилэнц нүглийг наманчлах мөргөлийн ном.

Дуртод дагвын сэржим - Хулгай, дээрмийн хорлолыг дарах хулгайн бузар арилгах.

Давжангийн ерөөл - /Пүлжүнма/ Диваажинд төрхийг ерөөсөн их ерөөл.

Дэважингийн чого -Диваажингийн орны бүтээл бясалгалын уншлага зан үйлийн хурал. Нас нөгчигсөдийг Диваажингийн оронд төрүүлэхийн тухайд зориулан уншдаг.

Дэвжид сэржим - Гай барцад, хорлолыг арилгах, санасан хэрэг үйлс бүтээхэд.

Дэмбэрэл додва - Бурханы шид бадруулах ба хийморь сэргээхэд

Ерөөлийнхаан - /Санжад молам/ энэ ба хойт насны буян, аливаа үйл бүтээн эрхэнд хураахад.

Жадонба - Энэ ба хойт насны буянд, санасан бүх үйлс бүтээх, буян дэлгэрүүлэх, ухаан сайжруулах, муу бүхнийг зайлуулах, аюул ослоос хамгаалахад.

Жа наг гагдог - Харш жилтний засал, хар хэл ам, мэнгэ суудал засуулахад, хорлол хөнөөл, харшлах шалтгаан бүхнийг зайлуулахад.

Жанцан зэ мү бунжан - Өвчинд нэрвэгдэх, хийморь лундаа доройтоход болон хэрүүл тэмцэл, цэрэг дайнд мордоход.

Жамбалцанжод - Ухаан сэргэлэн байлгах, аливаа явдал суудал засах, цээр барцадыг арилгах, аян замд барцадгүй явах.

Жигжэд - Сэтгэл түвшин байх, аюул ослоос хамгаалахад /Тавгын идээтэй/

Жир туй - Бурханд угаал тахил өргөж, санасан хэргээ даатгахад.

Загд жүсүм - Хүүхэд нялхасыг өвчин зовлонгүй өсөж бойжиход

Жинливчогзолма - Гадны дотны хямрал тэмцэл бүхнийг дарахад хуруулдаг.

Замын ерөөл - /Чогжүмүнсэл/ Аян замын өлзий хийморь, замын барцад арилгахад.

Заслын найман ном - Бүх төрлийн засалд.

Их манла - Эрүүл энх өвчин зовлонгүй байлгах үүднээс уншдаг.

Оточ манла бурханы уншлага зан үйлийн хурал ном.

Ламаа дан - Оюун билиг хурцалж, ухаан саруулсгана.

Лхого - Өвчтөн ба өөд бологсодыг зовлонгоос түргэн гэтэлгэхэд

Лусын сан - Лусыг аргадах, лусын хорлолыг амирлуулахад.

Лүмбүм гарву - Гал усны аюул, лус савдаг аргадахад.

Лхам - /Тавгын идээтэй/ Ямарваа үйл хэргийг бүтээхэд.